Raport: #HeritageTok – dziedzictwo na TikToku

W 2023 roku z ramienia Stowarzyszenia Instytut Badań Organizacji Kultury – IBOK opracowałyśmy raport „#Instazabytki”, w którym podjęłyśmy próbę wielowymiarowego sportretowania tematu prowadzenia profili na Instagramie przez tzw. atrakcje dziedzictwa. Interesowało nas, jak poprzez obecność w mediach społecznościowych praktykowane jest zarządzanie przez nierzadko przecież poważne instytucje i miejsca o randze dziedzictwa narodowego. W nawiązaniu do raportu „#Instazabytki” postanowiłyśmy podjąć naukową refleksję nad fenomenem kolejnego współczesnego medium – TikToka, który z różnych powodów stanowił dla nas wyzwanie badawcze. Przede wszystkim jest to platforma „szybsza”, z założenia nakierowana na interakcje i audiowizualność – obie kwestie są trudno uchwytne w formie pisemnego opracowania. Ponadto TikTok postrzegany jest często jako medium generacji Z i tym samym jest często niedostępny lub niezrozumiały dla starszych osób, które nie odczytują kodów zawartych np. w memach czy choreografiach. Umiejętne poruszanie się w tym medium pozwala jednak na dotarcie do odbiorców mieszczących się poza dotychczasową publicznością atrakcji dziedzictwa.

TikTok daje tę przewagę, że filmiki mogą trafić do osób, które naszego profilu stricte nie obserwują, ale w jakiś sposób zainteresowały się kulturą i dziedzictwem. Tak działają algorytmy – trafisz na odpowiednie osoby, zainteresujesz, zachęcisz, wpłyniesz

mówi Anna Prendke, która prowadzi profile w mediach społecznościowych jako Zabytkara.

Tytuł raportu – „#HeritageTok” – nawiązuje do popularnego hasztagu #arttok, pozwalającego na wyszukiwanie treści związanych ze sztuką. Hashtag #HeritageTok, choć funkcjonuje w wirtualnej rzeczywistości, nie zyskał dotychczas podobnej popularności. Nawiązując więc do pierwszego raportu poświęconego Instagramowi, chciałybyśmy tym tytułem podkreślić kontynuację naszej naukowej podróży po ścieżkach współczesnych mediów i w sposób trwały osadzić pojęcie dziedzictwa (z ang. heritage) na TikToku w świadomości osób zajmujących się tym tematem.

TikTok wymaga krótkiego, dynamicznego, precyzyjnego przekazywania treści, najczęściej w formie filmików. Warto jednak dostrzec w nim coś więcej niż tylko rozrywkową platformę:

Powstało już wiele kont o nauce, prawie czy zdrowiu na TikToku, gdzie eksperci i pasjonaci dzielą się swoją wiedzą w prosty sposób, gdyż tego wymaga ta aplikacja. Nie można tłumaczyć jakiegoś pojęcia czy zagadnienia w półtoragodzinnym wykładzie, więc trzeba streścić to do kilku minut.

twierdzi influencerka.

Jak pokazują badania prowadzone w innych ośrodkach badawczych, np. „SocialMediaHistory – History on Instagram and TikTok” na Uniwersytecie w Hamburgu i Uniwersytecie Ruhry w Bochum , tematyka relacji między nowym medium, jakim jest TikTok, a dziedzictwem jest wciąż aktualna i nie do końca rozpoznana. Tym samym jest niezwykle interesującym, dynamicznym obszarem badawczym, który wiele mówi o współczesnym podejściu do przeszłości i jej roli w cyfrowym świecie.

W pierwszej części raportu Katarzyna Bujak przybliża czytelnikom najważniejsze informacje na temat platformy TikTok i jej funkcjonowania. Dalej dr Agnieszka Konior, dr Aleksandra Mazurek i dr Weronika Pokojska przedstawiają wyniki badań ilościowych oraz wyniki analizy jakościowej trzech wybranych profili prowadzonych przez atrakcje dziedzictwa. W podsumowaniu raportu znajdą Państwo obszerny wywiad z Joanną Gojżewską, pracownicą Działu Edukacji Muzeum Emigracji w Gdyni, specjalistką do spraw edukacji, która od 2020 roku prowadzi muzealne konto na TikToku i je administruje. W rozmowie podzieliła się swoimi doświadczeniami z perspektywy praktyka.

Autorki raportu:

• Aleksandra Mazurek
• Agnieszka Konior
• Weronika Pokojska

Osoby współpracujące:

• Współautorka: Katarzyna Bujak
• Stworzenie bazy danych: Oliwia Pielka
• Recenzja: dr Magdalena Sawczuk (Uniwersytet Jagielloński)
• Korekta: Marta Kołpanowicz
• Projekt graficzny, skład, łamanie: Weronika Trębacz